Trump yönetimi, Avrupa zeytinyağına uyguladığı gümrük vergileriyle küresel zeytinyağı sektörünü sarstı. Türkiye için fırsat mı, risk mi?
ABD Başkanı Donald Trump’ın Avrupa Birliği’nden ithal edilen zeytinyağına uyguladığı gümrük vergileri, küresel zeytinyağı sektöründe ciddi yankı uyandırdı. Karar, hem Avrupa’daki üreticileri hem de ABD’li ithalatçıları zora sokarken, tüketiciler için de fiyat artışlarını beraberinde getirdi.
ABD yönetimi, Ekim 2019’da Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) Airbus’a sağlanan yasadışı sübvansiyonlara ilişkin kararını gerekçe göstererek Avrupa Birliği’nden ithal edilen bazı ürünlere %25 oranında ek gümrük vergisi getirmişti. Bu ürünler arasında Avrupa’nın önde gelen zeytinyağı üreticilerinden – özellikle İspanya, İtalya ve Yunanistan’dan – ABD’ye ithal edilen zeytinyağı da yer alıyordu.
Avrupa Zeytinyağına Gümrük Duvarı
ABD’ye yapılan zeytinyağı ihracatının büyük bir kısmı, dökme (bulk) ürün olarak gerçekleştiriliyor. Bu ürünler ABD’de şişelenerek piyasaya sunuluyor ve maliyet-etkinlik açısından bu yöntem uzun süredir tercih ediliyor. Ancak Trump yönetiminin uyguladığı vergi politikası, bu modeli büyük ölçüde sekteye uğrattı.
Özellikle İspanya, dünyada en fazla zeytinyağı ihraç eden ülke olarak tarifelerden en çok etkilenen taraf oldu. Dökme zeytinyağının ihracatında sert düşüşler yaşanırken, birçok üretici ihracat hacmini koruyabilmek için ABD dışında alternatif pazarlara yönelmek zorunda kaldı.
ABD’li İthalatçılar ve Tüketiciler Zor Durumda
Amerikan Zeytinyağı Birliği (NAOOA) ve sektördeki birçok ithalatçı, Trump’ın gümrük tarifelerinin ABD’deki tüketicilere doğrudan yansıdığına dikkat çekiyor. Artan maliyetler, raf fiyatlarının yükselmesine ve kaliteli Avrupa zeytinyağına erişimin azalmasına neden oldu.
İthalatçılar, Avrupa’dan gelen ürünlerin yerini daha düşük kaliteli alternatiflerin aldığını; bu durumun hem tüketici sağlığını hem de zeytinyağının uzun vadeli imajını tehdit ettiğini belirtiyor. Ayrıca, Avrupa’daki küçük ve orta ölçekli üreticilerin ABD pazarında rekabet edebilme imkanları da ciddi şekilde zayıfladı.
Avrupa Birliği’nden Sert Tepki
Avrupa Komisyonu, uygulamayı “haksız ve siyasi” olarak nitelendirerek karşılık verdi. AB, karşılıklı misilleme kapsamında ABD’den ithal edilen bazı ürünlere ek vergiler koydu. Brüksel, söz konusu tarife savaşlarının özellikle tarım ürünleri üzerinde yarattığı olumsuz etkiyi defalarca gündeme getirdi.
Avrupa’daki zeytinyağı sektör temsilcileri ise, ticaretin bu şekilde siyasallaştırılmasının üreticiler açısından adil olmadığını ve küresel tarım ekonomisini tehdit ettiğini savunuyor.
Küresel Dengelere Etkisi Ne Olur?
Trump’ın yeniden başkanlık koltuğuna oturmasıyla birlikte bu tür korumacı ticaret politikalarının sürdürülmesi bekleniyor. Zeytinyağı sektörü özelinde, ABD ile Avrupa arasındaki gerilimli ticari ilişkilerin kalıcı hale gelmesi; küresel tedarik zincirlerinde yeniden yapılanmayı zorunlu kılabilir.
Özellikle İspanya, İtalya ve Yunanistan gibi üretici ülkeler, ABD pazarındaki paylarını koruyabilmek adına daha fazla maliyet üstlenmek ya da rotalarını Latin Amerika ve Asya gibi alternatif pazarlara çevirmek zorunda kalabilir.
Türkiye İçin Fırsat Mı, Risk Mi?
Türkiye, son yıllarda hem zeytin hem de zeytinyağı üretiminde ciddi bir artış gösterdi. ABD ile Avrupa arasındaki bu ticari gerilim, Türk zeytinyağı üreticileri için yeni fırsatlar doğurabilir. Avrupa ürünlerinin fiyatlarının yükselmesi, Türk zeytinyağını ABD pazarında daha rekabetçi hale getirebilir.
Ancak bu fırsatın kalıcı ve sürdürülebilir olabilmesi için; ihracat altyapısının güçlendirilmesi, kalite standartlarının dünya ile uyumlu hale getirilmesi ve marka bilinirliğinin artırılması büyük önem taşıyor.
Tarım Raporu olarak, uluslararası ticaret politikalarının tarım ve gıda sektörüne etkilerini yakından izlemeye devam edeceğiz.
